نحوه لوله کشی گاز ساختمان

لوله کشی گاز در کشور ما حدودا 60 سال عمر دارد (شرکت ملی گاز در سال 1344 تاسیس شد). لوله کشی گاز ساختمان خط اصلی را به وسایل گازسوز متصل می‌کند و به ما اجازه می‌دهد تا با استفاده از اجاق، آبگرمکن، بخاری و ... آسایش بیشتری را تجربه کنیم.

در ادامه قصد داریم گام به گام مراحل لوله کشی گاز را بررسی کنیم. از مراحل اداریِ گرفتن جواز تایید شروع می‌کنیم، روش‌ها و لوله‌های مناسب برای اینکار را معرفی می‌کنیم، و در آخر با قوانین لوله کشی گاز منازل آشنا می‌شویم.

مراحل لوله کشی گاز ساختمان

به طور خلاصه، صفر تا صد چنین پروژه‌هایی شامل این مراحل می‌شود:

1. آماده‌سازی مدارک و مراجعه به شرکت گاز
2. تشکیل پرونده در سازمان نظام مهندسی
3. تعیین مهندس ناظر
4. مهندس پیمانکار یا مجری
5. اجرای لوله کشی گاز ساختمان
6. کسب تاییدیه مهندس ناظر
7. درخواست بازدید نهایی از شرکت گاز و تهیه انشعابات
8. نصب علم و کنتور

گرفتن جواز تایید لوله کشی گاز (مراحل اداری)

اجرای لوله کشی گاز ساختمان به عهده مالک است و برای اخذ انشعاب باید مراحل اداریِ آن طی شود. پیش از اقدام برای لوله‌کشی، باید پنج مرحله را طی کنید:

1. ارائه مدارک به شرکت گاز

شما ابتدا باید مدارک زیر را به شرکت گاز ارائه دهید:

• کپی شناسنامه و کارت ملی مالک ساختمان
• سند ملک
• اگر درحال تخریب و نوسازی ساختمان هستید، جواز ساخت را هم باید داشته باشید و برای جمع کردن انشعابات گاز رسید دریافت کنید.

پس از بررسی این مدارک، به شما گفته می‌شود که یکسری مدارک را به سازمان نظام مهندسی ارائه دهید.

2. ارائه مدارک به سازمان نظام مهندسی (برای تشکیل پرونده)

اگر قصد لوله کشی گاز ساختمانی تک‌واحدی را داشته باشید، کارتان ساده است. اما ساختمان‌های چندطبقه و چندواحدی کمی متفاوت هستند. مدارکی که باید به این سازمان ارائه دهید عبارت‌اند از:

• فرم قرارداد ساختمان شامل فرم محاسبه، فرم طراحی، فرم نظارت و فرم مهندسین (همه فرم‌های قرارداد مهندسین باید تکمیل‌شده و مهر و امضا داشته باشند)
• نقشه ساختمان
• اگر ساختمان دوطبقه یا بیشتر باشد، برگه عوارض، فرم بازدید، فرم دستور نقشه، فرم طراحی و نظارت تاسیسات و نقشه‌های تاسیسات هم لازم هستند
• اگر ساختمان چهارطبقه یا بیشتر باشد، برگه عوارض، فرم بازدید، فرم دستور نقشه، فرم طراحی و نظارت تاسیسات، نقشه‌های تاسیسات، فرم قرارداد اجرا و پیمان مدیریت یا دریافت فرم تعهد محضری جهت اخذ مجری، دفترچه محاسبات به انضمام سی‌دیِ فایل محاسباتی هم لازم هستند

توصیه می‌کنیم این مدارک را از قبل آماده کنید تا مراحل گرفتن جواز تایید لوله کشی گاز شما بدون دست‌انداز پیش برود.

3. دریافت فرم از شرکت گاز

اگر ساختمان کلنگی و برای تخریب باشد، باید کنتور گاز و انشعابات آن را جمع‌آوری کنید تا به شرکت گاز تحویل دهید و رسید آن را بگیرید.

پس از ارائه مدارک و به جریان افتادن تشکیل پرونده، فرمی به شما داده می‌شود که باید آن را تکمیل کنید و بعد به سازمان نظام مهندسی تحویل دهید. فراموش نکنید که پیش از تحویل این فرم به سازمان، حتما مدارک لازم برای ارائه به سازمان نظام مهندسی را در پرونده‌تان داشته باشید.

4. مراجعه به نظام مهندسی برای تکمیل پرونده و تعیین ناظر

بعد از تکمیل و ارائه فرمی که گفتیم، باید مراحل زیر را طی کنید تا پرونده‌تان تکمیل و به ناظر ارائه شود:

1. مراجعه به واحد کنترل صلاحیت و ظرفیت، و ارائه مدارک لازم برای تشکیل پرونده گازرسانی
2. مراجعه به واحد مالی برای برآورد هزینه انشعابات لوله کشی گاز ساختمان ساختمان شما
3. پرداخت هزینه برآوردشده در بانک اعلام‌شده به حساب مشخص‌شده، و دریافت رسید پرداختی
4. مراجعه مجدد به واحد کنترل ظرفیت و صلاحیت برای صدور تاییدیه شهرداری (این تاییدیه نشان می‌دهد که مشکلی برای گازرسانی ساختمان شما وجود ندارد)
5. ارائه رسید بانک به واحد مالی جهت ضمیمه کردن آن در پرونده
6. بررسی تاییدیه شهرداری توسط مدیر اجرایی

پس از گرفتن جواز تایید لوله کشی گاز و تکمیل موارد اداری، شماره تماس مهندس ناظر مدنظر برای شما پیامک می‌شود.

5. بازدید مهندس ناظر و نصب انشعابات

وقتی قرار بازدید اولیه از ساختمان‌تان را با مهندس ناظر گذاشتید، باید مجری مدنظرتان به او معرفی کنید. مجری انتخاب‌شده باید نقشه لوله کشی گاز ساختمان را طراحی، و طبق آن کلیه اقلام لازم را تهیه کند.

در این مرحله است که ناظر ضمن بررسی و تایید نقشه، به شما می‌گوید باید از لوله کشی روکار استفاده کنید یا توکار (این دو روش را در ادامه بررسی کرده‌ایم).

پیمانکارها و مجریان گاز اصفهان، لوله کشی گاز تهران، لوله کش گاز کرج و ... باید مورد تایید اتحادیه تاسیسات مکانیکی باشند.

پس از خرید اتصالات و لوله‌ها، مجری پروژه را انجام می‌دهد. پس از پایان هم مهندس ناظر از روی نقشه از کار بازید می‌کند تا مطمئن شود تمام مراحل لوله کشی گاز طبق نقشه است. اگر کم و کاستی مشاهده شود، مجری باید اصلاح‌اش کند تا مهندس ناظر کار را تاییدیه کند و بتوانید لوله‌ها را بپوشانید.

نهایتا باید از شرکت گاز درخواست بازدید نهایی کنید، تا طبق جواز و تعداد واحدها انشعابات را تهیه کنید و همه کنتورها هم نصب شوند.

برای لوله کشی گاز از چه جنس لوله‌ای استفاده می‌شود؟

در این پروژه‌ها، از چندمدل لوله برای برای انتقال گاز از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شود. از جمله لوله‌های پلی اتیلن، فولادی و مسی؛ که همگی باید استاندارد باشند و پیش از استفاده تایید شوند.

برای انتخاب اینکه چه جنسی برای هرپروژه‌ ایده‌آل است، به چندین فاکتور از جمله وضعیت و ماهیت خود پروژه توجه می‌شود، از جمله:

• جنس، ضخامت، وزن، کیفیت تولید، استانداردها و قیمت لوله
• مقاومت آن در برابر فشار، خوردگی، ضربه، نور و مواد شیمیایی
• نحوه نصب، اجرا و اتصالات آن

اما به طور کلی، لوله‌های مانیسمان (لوله بدون درز فلزی از جنس کربن فولاد، فولاد ضد زنگ یا فولاد آلیاژی) بهترین گزینه برای لوله کشی گاز ساختمان شناخته می‌شوند (به ویژه برای لوله کشی‌های توکار). لوله‌های پلی اتیلن هم فوق‌العاده رایج‌اند، اما نه برای پروژه‌های خانگی. اینها بیشتر برای انتقال گاز به صورت بین شهری کاربرد دارند.

در ادامه هریک از این سه لوله را کوتاه بررسی کرده‌ایم.

لوله‌های پلی اتیلن

لوله و اتصالات پلاستیکی پلی اتیلن (PE) از نظر مقاومت در برابر خوردگی و انعطاف‌پذیری نسبت به لوله‌های فلزی برتریِ کامل دارند. وزن کم، نصب آسان و عدم نیاز به جوشکاری، عمر مفید شگفت‌انگیز تا 100 سال، انتقال گاز با فشار همواره ثابت و قیمت مناسب هم از دیگر مزایای آنهاست.

این لوله‌ها و دیگر اتصالات پلاستیکی باید چنین مشخصاتی داشته باشند:

• با استاندارد ASTM D2513 ساخته شده باشند.
• واژه GAS روی آنها حک شده باشد.
• با تراکم بالای 3408 / 4710 باشند.

لوله‌های فولادی

مقاومت فشاری بالا، مقاومت در برابر ضربه و ضخامت عالی از جمله مزایای لوله‌های فولادی است. این لوله‌ها در مدل‌های گالوانیزه، مانیسمان، فولاد سیاه بدون درز و ... در بازار موجودند، و هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند.

با این حال، نمی‌توان نادیده گرفت که لوله‌های فولادی سنگین هستند، تنها 20 تا 50 سال عمر می‌کنند، چندان اقتصادی نیستند و در اثر سرما و گرما دچار انقباض و انبساط می‌شوند.

لوله‌های مسی

این لوله‌ها هم انعطاف‌پذیر و در برابر خوردگی مقاوم هستند، اما دیگر به نحوه لوله کشی گاز ساختمان با آنها زیاد پرداخته نمی‌شود. لوله‌های مسی هم عمری مشابه نمونه‌های فولادی دارند، دچار انقباض و انبساط می‌شوند و از نظر اقتصادی هم به صرفه نیستند.

نحوه لوله کشی گاز ساختمان

به طور کلی، لوله‌های گازرسان نباید در مکان‌های باز و یا جاهایی که وسایل سنگین رفت‌وآمد دارند، نصب شوند. و بهتر است به صورت توکار (زیر مصالح ساختمانی با عمقی مشخص) اجرا شوند.

بالاتر گفتیم که این موضوع توسط مهندس ناظر مشخص می‌شود. بیشتر پروژه‌ها معمولا به صورت توکار انجام می‌شوند، مگر شرایط پروژه خاص باشد. مثلا در سناریوهایی که مراحل ساخت بنا طی شده است و حتی ساکنانی دارد، به دلیل هزینه‌های مالی و زمانیِ تخریب و نوسازی، پروژه به صورت روکار انجام می‌شود.

برای اینکه تسلط بهتری روی این دو روش داشته باشید، مزیت‌ها و مشکلات‌شان را کوتاه مرور می‌کنیم:

لوله کشی گاز توکار

• هزینه اجرا، نگهداری و تعمیرات آن بیشتر است.
• باید توسط نیروهای ماهر با رعایت تمام نکات ایمنی (که از روش روکار بسیار بیشتر است) اجرا شود. مثلا، نباید نزدیک به نقاط مرطوب و مصالحی مانند آهک و گچ که خورندگی زیادی دارند، اجرا شود.
• از نظر ظاهری بسیار شکیل‌تر است.
• لوله‌ها کمتر تحت تاثیر تغییرات دمایی و آسیب‌های ناشی از آن قرار می‌گیرند.
• بازرسی دوره‌ایِ آن ساده نیست.
• با لوله گاز مانیسمان یا API و اتصالات مانیسمان با عایق‌کاری مناسب انجام می‌شود.

لوله کشی گاز روکار

• هزینه اجرا، نگهداری و تعمیرات آن مناسب است.
• گرفتن انشعابات از آن بسیار ساده است.
• به راحتی می‌توان به صورت دوره‌ای از آن بازدید کرد، و منشاء مشکلاتی مثل نشتی گاز و پیچیدن بوی گاز در خانه به سرعت پیدا و برطرف می‌شوند.
• لوله‌ها در برابر ترکیدگی، پوسیدگی، تغییر شکل و ... آسیب‌پذیرتر هستند.
• با لوله‌های درزدار و با رعایت استاندارد و موازین نحوه لوله کشی گاز ساختمان انجام می‌شود.
• لوله‌ها باید زنگ‌زدایی و چربی‌زدایی شوند. به همین خاطر، برای محافظت بیشتر بهتر است یک لایه مقاوم در برابر زنگ زدن و یک لایه رنگ روغنی روی آن‌ها اعمال شود.

نکات و قوانین لوله کشی گاز ساختمان

اصولی که در ادامه مرور می‌کنیم، با هدف کاهش خطرات و افزایش راندمان انجام می‌شود. برای راحتی شما، این نکات را در گروه‌های مرتبط دسته‌بندی کرده‌ایم. دقت داشته باشید که بسته به کاربریِ ساختمان، این استانداردها ممکن است کمی متفاوت باشند.

نقشه لوله کشی گاز

• نقشه باید خوانا و بدون قلم خوردگی روی کاغذ A3 رسم شده باشد.
• پلان معماری مطابق با واقعیت و با مقیاس مناسب (1/100) باشد.
• در همه نقشه‌ها باید جهت شمال پلان و ایزومتریک مشخص شده باشد.
• آدرس، کروکی و زیربنای ملک باید کاملا در نقشه‌ها مشخص شده باشد.
• باید محل، قطر دودکش و پنجره در پلان مشخص و رنگ‌بندی شود؛ همچین با اندازه لوله‌ها هماهنگ باشد.
• بازرسی نهایی پرونده‌های بدون برگه پیش‌بازرسی مجاز نیست.

لوله‌های گاز

• لوله، شیرآلات و اتصالات مجاز مطابق استانداردهای بند 4-4-17 مبحث 17 مقررات ملی ساختمان هستند.
• هرگونه دخل و تصرف در گازکشی شهری بیرون از ساختمان و قبل از کنتور غیر قانونی است.
• برای تمام ساختمان‌های عمومی و خاص از لوله‌های بدون درز استفاده شود. ضمنا لوله کشی گاز ساختمان نباید به صورت بافیکسی اجرا شود.
• اجرای شیر قفلی ابتدای لوله کشی الزامی‌ست.
• تعداد اتصالات پشت سر هم نباید بیشتر از دوعدد باشد.
• شیر اصلی باید روی رایزر پایین‌رونده اجرا شود.
• اگر لوله از دیوارهای باربر عبور داده شود، باید با غلاف فلزی دوسایز بالاتر از واردن شدن بار اضافه به لوله جلوگیری شود. فضای بین لوله و غلاف باید با مواد عایق مانند قیر پر شود؛ دو سر غلاف هم باید لاستیک مسدود شود. هیچ نقطه‌ای از لوله نباید با غلاف اتصال داشته باشد.
• حداکثر طول لوله اصلی از علمک تا کنتور 25 متر است؛ این لوله‌ی رابط باید به صورت روکار اجرا شود. لوله بعد از کنتور هم نباید بیرون ملک باشد.
• اگر لازم باشد بخشی از لوله کشی روکار باشد، بازرسیِ آن باید به این ترتیب انجام شود: پیش بازرسی، جوشکاری و نظارت مصالح، نوار پیچی و تست.
• اگر در مراحل لوله کشی گاز، استفاده از ملک همسایه اجتناب‌ناپذیر باشد، باید از او رضایت محضری گرفت.
• اگر قطر لوله بیشتر از قطر استاندارد اجرا شود (مثلا اجرا با قطری کمتر از قطر استاندارد) لوله گاز برش داده می‌شود.
• تایید لوله کشی گاز ساختمان پیش از نازک‌کاری، نصب درب و پنجره و پیش از قابل سکونت شدن آن ممکن نیست. بازرسی و تایید حتما باید پس از مراحل فوق قابل سکونت شدن ساختمان انجام شود.

نصب کنتور گاز

• نحوه لوله کشی گاز ساختمان باید طوری باشد که نهایتا کنتور روی دیوار ساختمان شخصی باشد و نه روی ساختمان همسایه (وجود دیوار پشت کنتور الزامی‌ست).
• هر واحد مسکونی باید کنتور مجزا را داشته باشد.
• کنتور نباید در نقاطی که احتمال بروز و تشدید آتش‌سوزی وجود دارد، نصب شود.
• برای اجرای جاکنتوری با ظرفیت G10 به بالا باید با شرکت گاز هماهنگ شود.
• فاصله کنتور از منابع تولید باید حداقل 1 متر، از سیم‌های برق که روی کار نصب شده‌اند حداقل 10 سانتی‌متر، و از کنتور برق حداقل 0.5 متر باشد.
• در ساختمان‌هایی که کنتور در راهروی ورودی قرار می‌گیرد، باید به تفکیک آن و تهویه دائمی هوا توجه شود.

علمک

• محور علمک و رایزر باید هم‌راستا باشند.
• در صورت انشعاب دو یا چند رایزر از یک علمک، فاصله افقی آنها باید 12 سانتی‌متر باشد.
• فاصله بین رایزر علمک تا دیوار پشت آن حداکثر 5 سانتی‌متر است.
• فاصله بین شیر قفلی ابتدای لوله‌کشی تا شیر قفلی سر علمک تا مصرف 25 متر مکعب در ساعت 50 سانتی‌متر است.
• بازرسی پرونده‌های بدون علمک مجاز نیست.

شیرآلات

• تمام شیرها باید طوری نصب شوند که در جهت عقربه‌های ساعت بسته، و خلاف جهت عقربه‌ها باز شوند.
• شیر انتهایی مصرف و دودکش مربوطه باید روی یک دیوار اجرا شوند.
• فاصله رایزر شیر H تا رایزر دودکش آن باید بین 60 تا 80 سانتی‌متر باشد.
• هنگام بازرسی، تمام شیرهای مصرف باید درپوش دنده‌ای هوابند داشته و در حالت باز باشد.
• در ساختمان‌های خاص مانند بیمارستان‌ها، نصب شیر قطع جریان گاز اضافی و شیر خودکار قطع گاز حساس نسبت به زلزله الزامی‌ست.

وسایل گازسوز

• برای اجرای لوله کشی گاز در هرواحد مسکونی، وجود آشپزخانه با شرایط لازم (سینک، لوله آب و فاضلاب) ضروری است.
• در هرواحد مسکونی، به جز آپارتمان‌هایی که بالکن‌شان از شش‌متر کوچک‌تر است، باید چهار وسیله گازسوز با فضای مناسب آنها اجرا شود:
• فضای نصب وسایل گازسوز خانگی به این شکل است:
  • اجاق گاز: در فضایی با درزبندی معمولی 40 متر مکعب (با فرض 3 متر ارتفاع 140 متر مربع)
  • بخاری: در فضایی با درزبندی معمولی 34 متر مکعب (با فرض 3 متر ارتفاع 120 متر مربع)
  • آبگرمکن دیواری: فضای درزبندی معمولی 141 مترمکعب (با فرض 3 متر ارتفاع 50 متر مربع)
  • آبگرمکن زمینی: فضایی با درزبندی معمولی 85 متر مکعب (با فرض 3 متر ارتفاع 30 متر مربع)

اگر شرایط بالا برای این دستگاه‌ها فراهم نباشد، هوای احتراق باید از خارج ساختمان از طریق دریچه دائمی به هوای آزاد با ابعاد حداقل به ترتیب 645، 645، 676 و 645 سانتی‌متر مربع تامین شود.

دودکش لوله گاز

• در ساختمان‌های شیروانی، دودکش باید از آن کاملا عبور کند و به فضای آزاد راه داشته باشد.
• در ساختمان‌های بیشتر از یک طبقه، دودکش باید در طبقه‌های بالا توکار باشد.
• همه دودکش‌ها باید با کلاهک H اجرا شوند.
• ارتفاع دودکش از سقف باید حداقل 1 متر باشد.
• حداکثر مسیر افقی دودکش نباید از 1.5 متر بیشتر شود.
• در محل تقاطع با لوله گاز، دودکش باید با پشم شیشه عایق شود.

هزینه اجرای لوله کشی گاز ساختمان به چه عواملی بستگی دارد؟

این هزینه که سالانه در تعرفه لوله کشی گاز نظام مهندسی مشخص می‌شود، بیش از هرچیز از چنین فاکتورهایی تاثیر می‌پذیرد:

• متراژ و حجم کار
• صنعتی یا مسکونی بودن واحد(ها)
• نوع لوله‌ها، اتصالات و شیرآلات
• روش لوله کشی (توکار یا روکار)
• هزینه تایید لوله کشی

در پایان

امیدواریم حالا با نحوه لوله کشی گاز ساختمان، از مراحل اداری تا استاندارهای ریز آن، بهتر آشنا شده باشید. اگر در شرف آغاز چنین پروژه‌ای هستید، یادآوری می‌کنیم که در «خدمت از ما» به برترین مجریان و پیمانکاران این حوزه دسترسی دارد.

شما می‌توانید در پروسه‌ای کاملا رایگان، حدود هزینه پروژه را از آنها بپرسید، سوابق و مدارک‌شان را بررسی کنید، نظرات مشتریان قبلی آنها را ببینید و با گزینه ایده‌آل در شهرتان ارتباط بگیرید.