وسایل بنایی ساختمان
- بناها از ابزارهای دستی و بعضاً برقی گوناگونی استفاده می‌کنند، از جمله بیل و کلنگ، استامبولی، سطل، فرغون، شمشه، ماله، کمچه، لیسه، شاقول، تراز، ریسمان‌کار، قلم بنایی، گونیا، همزن برقی ملات، دریل و ….
هیچ‌کس منکر اهمیت مهارت استادکار نیست؛ اما وسایل بنایی ساختمان هم نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت، دقت و سرعت کار دارند. از آماده‌کردن ملات تا دیوارچینی و نازک‌کاری، هرمرحله به ابزارهای خاصی نیاز دارد تا کارها روان و بی‌نقص انجام شوند.
اینجا لوازم بنایی را یک‌به‌یک معرفی کرده‌ایم و توضیح داده‌ایم که بنا به چه چیزی نیاز دارد. با ما همراه باشید.
فهرست عناوین
ابزار بنایی ساختمان شامل چه چیزهایی است؟
هیچ کار بنایی‌ای بدون ابزار مناسب جلو نمی‌رود. وسایلی که در ظاهر ساده و ابتدایی‌اند، اما ستون اجرای کار هستند. در ادامه این ابزار را معرفی کرده‌ایم:
بیل و کلنگ
بیل و کلنگ از ابزارهای پایه و جدانشدنیِ کار بنایی هستند. بیل برای کندن زمین، برداشتن خاک (شن و ماسه) و مخلوط‌کردن ملات به‌کار می‌رود. جنس تیغه‌ی باریک یا پهن بیل‌های ساختمانی بیشتر فولادی‌ست.
کلنگ موقعی به‌کار می‌رود که خاک سفت باشد یا بخواهید سنگ و بتن را خرد کنید. تیغه کلنگ معمولاً از فولاد یا چدن ساخته می‌شود و دوطرفه است؛ سر تیز برای خردکردن و سر تخت برای کندن.
استانبولی
استانبولی معروف‌ترین ظرفِ وسایل بنایی ساختمان است. این ظرف مخروطی‌شکل یا استوانه‌ای برای آماده‌کردن ملات و حمل آن استفاده می‌شود. استانبولی در اندازه‌های متفاوت موجود است و عمدتاً با ورق‌های فلزی ضدزنگ یا پلاستیک‌های سخت (مثل فایبرگلاس) ساخته می‌شود.
سطل
سطل بنایی یکی از ابزارهای ابتدایی اما همیشگی در کارگاه‌هاست که اغلب در کنار استانبولی استفاده می‌شود. این سطل‌ها از ورق‌های گالوانیزۀ فولادی ساخته می‌شوند تا تحمل وزن (و ترکیبات) ملات، سیمان یا مواد دیگر را داشته باشند.
بناها از این سطل‌ها برای حمل ملات، آب، مصالح سبک‌تر مثل ماسه و همچنین پاشیدن آب استفاده می‌کنند.
کمچه
اگر بپرسید بنا به چه چیزی نیاز دارد، محال است که کمچه از قلم بیفتند. این ابزار ترکیبی از یک تیغۀ فلزی مثلثی یا ذوزنقه‌ای و یک دستۀ چوبی یا پلاستیکی‌ست که به بنا کمک می‌کند ملات را روی سطوح پخش کند.
از بندکشی تا صاف‌کردن گوشه‌های دیوار، این ابزار همه‌جا استفاده می‌شود؛ منتها شکل، اندازه و زاویۀ تیغ بسته به نوع کار متفاوت است. کمچه‌های نوک‌تیز برای کارها و فضاهای ظریف و کمچه‌های پهن برای گذاشتن ملات روی سطح‌های بزرگ کاربرد دارند.
ماله
ماله و کمچه هردو از وسایل بنایی ساختمان‌اند و شباهت‌هایی با یکدیگر دارند، اما نهایتاً دو ابزار کاملاً متفاوت هستند.
برخلاف کمچه که بیشتر برای پخش و برداشتن ملات در ابعاد کوچک و جزئی به کار می‌رود، ماله برای صاف‌کردن نهایی سطح ملات گچ، سیمان یا بتن استفاده می‌شود. این وسیله یک تیغۀ بزرگ و مستطیلی و دسته‌ای مرکزی دارد تا بتوان با آن روی سطوح بزرگ کار کرد.
بناها از ماله در پایان‌کار برای یک‌دست‌سازی و صاف‌کردن نهایی سطح استفاده می‌کنند، یعنی مرحله‌ای که کمچه دیگر جوابگو نیست
لیسه
علاوه‌بر کمچه و ماله، بنا به چه چیزی نیاز دارد؟ پاسخ «لیسه» است. لیسه یکی از ابزارهای ظریف و کنترل‌شده در دنیای بنایی و نازک‌کاری است که بیشتر برای صاف‌کردن، پخش یا جمع‌کردن لایه‌های نازک مواد روی سطوح صاف به کار می‌رود.
فرقی نمی‌کند ماده مدنظر گچ باشد یا چسب کاشی و رزین، لیسه جایی وارد عمل می‌شود که ضخامت کار آن‌قدر کم است که با کمچه و ماله کنترل نمی‌شود. سطح کار با لیسه نرم‌تر و صاف می‌ماند، به‌ویژه در لبه‌ها یا کنج‌ها. بسته به مصالح و نوع کار، لیسه‌ها فلزی یا پلاستیکی و صاف یا دندانه‌دار هستند.
فرغون
در تمام خدمات ساختمانی، فرغون دستیاری است که بی‌ادعا بار می‌برد و بار می‌آورد. بدنۀ فرغون فلزی است و شاسیِ محکمی دارد، برای همین برای جابه‌جایی انواع بار مثل آجر، شن و ماسه، ملات و … مناسب است.
فرغون‌ها تک‌چرخ یا دوچرخ‌اند؛ مدل‌های تک‌چرخ برای حرکت در فضاهای باریک مناسب‌اند، اما دوچرخ‌ها تعادل بیشتری دارند.
شمشه
شمشه یکی از وسایل بنایی ساختمان، اما شبیه یک خط‌کش غول‌پیکر است که برای صاف‌کردن سطوح استفاده می‌شود. از گچکاری تا بتن‌ریزی، هرجا بنا بخواهد مطمئن شود که سطح صاف است، از شمشه کمک می‌گیرد.
این ابزار دو نوعِ چوبی و فلزی دارد. شمشه‌های چوبی سنگین‌تر و سنتی‌تر هستند، اما مدل‌های آلومینیومی (یا پروفیلی) به‌خاطر سبکی و دوام‌شان محبوب‌ترند. شمشه‌ها یک اندازۀ استاندارد ندارند و از 1 تا 3 متر موجودند؛ شمشه‌های بلند معمولاً در کف‌سازی و دیوارچینی و مدل‌های کوتاه‌تر برای فضاهای کوچک کاربرد دارند.
شاقول
شاقول از سنتی‌ترین لوازم بنایی ساختمان است، اما دقت فوق‌العاده‌ای دارد که به‌کمک آن می‌توان مطمئن شد یک دیوار یا ستون به‌درستی قائم است.
این ابزار از یک وزنۀ فلزی مخروطی و یک نخ مقاوم تشکیل شده است که از بالا آویزان می‌شود. وقتی وزنه در حالت سکون قرار می‌گیرد، خط عمود دقیق را نشان می‌دهد. شاقول در آجرچینی، ستون‌سازی و حتی چاه‌کنی به‌شدت پرکاربرد است و مدل‌های جدیدش به‌صورت مغناطیسی یا با قاب محافظ عرضه می‌شوند.
تراز
دیگر برای بنایی چه چیزی لازم است؟ قطعاً تراز. این ابزار ساده با محفظۀ حباب‌دارش نشان می‌دهد که آیا سطح مدنظر بنا دقیقاً تراز (افقی یا عمودی) است یا خیر.
جنس بدنۀ تراز معمولاً پلاستیک فشرده یا فلز سبک است و در اندازه‌های مختلف تولید می‌شود؛ ترازهای کوتاه بیشتر توسط کابینت‌سازها و کاشی‌کارها استفاده می‌شوند و ترازهای بلندتر بیشتر توسط بناها و نقشه‌بردارها برای سنجش شیب دیوارها و کف.
ریسمان‌کار
برای اینکه دیوارچینی، جدول‌چینی، سنگ‌کاری، نماکاری، کف سازی اسکرید و … کاملاً مستقیم و بدون ذره‌ای کجی انجام شوند، از ریسمان‌کار استفاده می‌شود.
این ابزار بنایی ساختمان شامل یک نخ نایلونی ضخیم یا نخ پرک آغشته به موم است که میان دو نقطه‌ی ثابت کشیده می‌شود و به‌عنوان راهنمای بصری بنا عمل می‌کند.
الک
اگر در ادامه پاسخ‌مان به اینکه بنا به چه چیزی نیاز دارد از الک نام ببریم، تعجب می‌کنید؟ مشخصاً الک یک ابزار ساده است، اما نمی‌توان تأثیرش روی کیفیت ملات گچ و سیمان را نادیده گرفت؛ استفاده از الک یعنی کاهش ترک‌خوردگی، چسبندگی بهتر و سطحی تمیزتر.
این وسیله با شبکه‌ای فلزی یا پلاستیکی خود ذرات درشت را از ماسه و سیمان جدا می‌کند تا ملات یکدست‌تری به‌دست آید. قطر و درشتی منافذ الک بسته به نوع کار و جنس مصالح انتخاب می‌شود.
قلم بنایی
قلم بنایی عصای دست بناها برای کندن و شکستن بخش‌هایی از دیوار، ملات خشک‌شده، کاشی‌های قدیمی یا … به‌کمک چکش است. این ابزار دستی از فولاد ساخته می‌شود تا در برابر ضربات چکش دوام بیاورد. قلم بنایی در نمونه‌های نوک‌تخت، نوک‌باریک، پهن یا زاویه‌دار موجود است که بسته به نوع تخریب انتخاب می‌شوند.
نوع بزرگ‌تر و قدرتمندترِ قلم بنایی در وسایل بنایی ساختمان «قلم چکش» است که به دستگاه‌های تخریب هم متصل می‌شود.
کاردک
کاردک ابزاری است که برای پخش یا جمع‌کردن مواد روی سطوح صاف یا درزهای باریک استفاده می‌شود. این وسیله در نگاه اول شبیه لیسه است، اما یک دستۀ بلند دارد و تیغه‌اش، بسته به کاربرد، می‌تواند انعطاف‌پذیر یا سخت‌تر باشد.
کاردک در نصب و درزگیری کناف، پخش بتونه، تعمیرات گچکاری و حتی رنگ‌کاری و لکه‌گیری نهایی (ازجمله راهکار برای از بین بردن زردی گچ دیوار) همراه همیشگی استادکارهاست.
گونیا
گونیا برای کنترل زاویه‌ها در نصب کاشی و سرامیک، آجرچینی، قالب‌بندی و … (به‌ویژه گوشه‌ها و زاویه‌های 90 درجه) حیاتی‌ست. گونیاهای فلزی دقیق‌تر هستند و دوام بیشتری دارند، اما مدل‌های پلاستیکی هم برای کارهای سبک کفایت می‌کنند.
متر
متر از عمومی‌ترین لوازم بنایی ساختمان، اما همچنان یک ابزار فوق‌العاده مهم است. از تعیین ابعاد فونداسیون تا فاصله‌گذاری بین ستون‌ها یا حتی ارتفاع نصب کاشی‌ها، همه به متر نیاز دارند.
مترها در مدل‌های نواری، قفلی و لیزری در بازار موجودند، ولی متر فلزی قفل‌دار رایج‌ترین گزینه بین بناهاست.
کلیپس و گوه همتراز
گوه و کلیپس همتراز در نصب کاشی و سرامیک کف یا دیوار به‌کار می‌روند تا از ایجاد اختلاف سطح بین تایل‌ها جلوگیری کنند؛ موضوعی که در نصب دستی بسیار رایج است.
کلیپس‌ها بین دو کاشی قرار می‌گیرند و گوه از بالا وارد آنها می‌شود تا با فشار یکنواخت، کاشی‌ها را همتراز نگه دارد. بعد از خشک شدن ملات کلیپس‌ها راحت با ضربه جدا می‌شوند و گوه‌ها هم امکان استفاده مجدد دارند. در پروژه‌هایی بزرگ یا کاشی‌های بزرگ‌تر از 60×60، این‌دو را حتماً بین لوازم بنایی ساختمان می‌بینید.
همزن برقی ملات
بناهایی سراغ همزن برقی (یا دریل میکسر) می‌روند که نمی‌خواهند ملات را با بیل در استانبولی هم بزنند. این ابزار پره‌های فلزیِ محکمی دارد که یک ملات یکدست و باکیفیت را خیلی سریع به استادکار تحویل می‌دهد.
دریل
وقتی می‌پرسید بنا به چه چیزی نیاز دارد، فراموش نکنید که ابزار برقی هم بین لوازم کار آنها هست. دریل یکی دیگر از این وسیله‌هاست که برای سوراخ‌کاری دیوار، نصب پنجره، چهارچوب، رول‌پلاک و … به‌کار می‌رود.
دریل‌ها در مدل‌های ساده، چکشی و شارژی موجودند. مدل چکشی مناسب سطوح محکم و بتنی‌ست و با متۀ درست به‌راحتی دیوار را سوراخ می‌کند.
فرز
فرز یکی از حرفه‌ای‌ترین ابزارهایی‌ست که بناها برای برش سنگ، سرامیک، میلگرد و … از آن استفاده می‌کنند. این ابزار با تیغه‌های متنوع‌اش می‌تواند برش‌های عمقی، طولی یا نقطه‌ای انجام دهد. استفاده از فرز دقت بالایی می‌طلبد و همیشه باید با دستکش و عینک ایمنی از آن استفاده کرد.
دستکش کار و ایمنی
دستکش‌های کار عمومی معمولاً با پارچه‌های ضخیم تولید می‌شوند و کف‌شان با لاتکس یا نیتریل پوشیده شده تا در برابر اصطکاک، زبری سیمان، لبه‌های تیز آجر یا ابزار بنایی ساختمان مقاوم باشد. این دستکش‌ها تنفس‌پذیرند و برای جابه‌جایی مصالح و کار با ابزار کاملاً مناسب‌اند.
دستکش‌های ایمنی تخصصی‌تر مثل دستکش ضدبرش، ضدضربه یا ضدمواد شیمیایی برای کارهایی هستند که احتمال بریدگی، سوختگی یا تماس با مواد خورنده مثل چسب، تینر یا اسید وجود دارد.
نردبان
نردبان برای دسترسی به نقاط مرتفع مثل سقف، بالای دیوار یا نما لازم است و از ابزارهای ضروری برای نازک‌کاری ساختمان محسوب می‌شود. نردبان‌ها تاشو، کشویی یا ثابت‌اند، اما مهمترین موضوع این است که حتما پایه‌های ضدلغزش و پله‌های محکم داشته باشند.
مصالح ساختمانی در بنایی
با لوازم بنایی ساختمان آشنا شدیم؛ اما ابزار بدون مصالح مثل قلم بی‌جوهر هستند. در ادامه رایج‌ترین مصالح ساختمانی را کوتاه مرور کرده‌ایم:
- آجر: آجر از قدیمی‌ترین مصالح بنایی‌ست که برای ساخت دیوارها، تیغه‌ها، نما و حتی کف به‌کار می‌رود. آجر انواع مختلفی ازجمله فشاری، سفالی، ماشینی، نسوز و … دارد که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند.
- بلوک سیمانی: این بلوک‌ها جایگزین متدوال آجر برای ساخت دیوارهای باربر یا تیغه‌ای هستند؛ چون سبک‌تر هستند، عایق بهتری هستند و سریع‌تر اجرا می‌شوند.
- سیمان: پودری با خاصیت چسبندگی بالاست که به‌تنهایی یا ترکیب‌شده با ماسه برای ساخت ملات، بتن یا اندود گچ‌و‌سیمان استفاده می‌شود. سیمان سفید و سیاه دو نوع رایجِ این پودر پرمصرف هستند.
- ماسه: ماسه (در ترکیب با سیمان) برای ساخت ملات و بتن استفاده می‌شود. ماسۀ نرم برای گچکاری و ماسۀ درشت‌تر برای بنایی مناسب‌تر است.
- آهک: استفاده از آهک در گذشته رایج‌تر بود و حالا بیشتر همراه با سیمان برای ملات‌های خاص کاربرد دارد. آهک به‌عنوان تثبیت‌کنندۀ خاک هم در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود.
- خاک سرندشده: منظور از خاک سرندشده خاکی است که الک (یا سرند) شده است و ناخالصی‌هایش گرفته شده. این خاک یکدست معمولاً در گچ‌وخاک، زیرسازی و کاشی‌کاری کاربرد دارد.
- گچ: گچ عنصر حیاتی برای نازک‌کاری، سفیدکاری، ترمیم ترک‌ها و سطوح داخلی سازه‌هاست. گچ اصطلاحاً سریع می‌بندد، برای همین تجربه استادکار و مهارت‌اش در استفاده از وسایل بنایی ساختمان فوق‌العاده مهم است.
- سنگ: انواع سنگ در شالوده، دیوارهای سنگی، کف‌سازی یا نما استفاده می‌شوند و بسیار بادوام‌اند.
- بتن آماده: بتن آماده برای ساخت فونداسیون ساختمان‌ها، ستون‌ها، تیر‌ها، دیوارها و سقف‌ها استفاده می‌شوند. بتن آماده ترکیبی از سیمان، شن، ماسه، آب و (بسته به کاربردش) یکسری افزودنی‌هاست.
سوالات متداول
بنا به چه چیزی نیاز دارد؟
بناها از ابزارهای دستی و بعضاً برقی گوناگونی استفاده می‌کنند، از جمله بیل و کلنگ، استامبولی، سطل، فرغون، شمشه، ماله، کمچه، لیسه، شاقول، تراز، ریسمان‌کار، قلم بنایی، گونیا، همزن برقی ملات، دریل و ….
امیدواریم با مطالعۀ این مطلب به‌خوبی متوجه شده باشید بنا به چه چیزی نیاز دارد و از چه چیزهایی حین کار استفاده می‌کند. نکتۀ مهم اینجاست هرقدر هم که مصالح باکیفیت باشد، بدون ابزار مناسب نمی‌توان از آنها درست استفاده کرد.
هروقت به خدمات بنایی نیاز داشتید (ساخت یا تخریب، جزئی یا اساسی) در «خدمت از ما» می‌توانید رایگان قیمت بگیرید و استادکارهای ماهر شهرتان را سریع پیدا کنید. برای شروع کافی‌ست همین‌جا در وب‌سایت یا در اپلیکیشن درخواست بدهید.
متخصص هر کاری را پیدا کنید
راهنمای استفاده امن از “خدمت از ما”