اتانازی یا یوتانایز حیوانات چیست؟

اتانازی یا یوتانایز حیوانات یکی از موارد تلخ، و با این حال غیرقابل چشم­‌پوشی در دنیای دامپزشکی و حیوانات است. داشتن یک توله سگ یا بچه گربه در حال مرگ، عدم امکان درمان گربه زخمی و... از مواردی هستند که افراد را به فکر اتانازی یا یوتانایز حیوانات به دست متخصص می‌­اندازد. اگر شما نیز به عنوان یک صاحب حیوان خانگی یا دامپزشک به دنبال اطلاعاتی در مورد اتانازی یا یوتانایز حیوانات مانند حکم کشتن حیوان مریض، و روش اتانازی حیوانات بدون درد هستید، با  "خدمت از ما" همراه باشید.

یوتانایز حیوانات چیست؟

کلمه یونانی اتانازی یا یوتانایز به معنی «مرگ خوب» است. اتانازی یا یوتانایز حیوانات که گاهی به آن مرگ بدون درد یا مرگ با شفقت هم می­‌گویند، حالتی از مرگ است که با کمترین درد و استرس اتفاق می‌­افتد. مشخصا، تصمیم­‌گیری برای یوتانایز در حیوانات فرآیندی دشوار با محدودیت‌ها و دوراهی‌های اخلاقی مخصوص به خود است.

بر اساس مبانی اخلاق حرفه‌ای و همچنین اصول انسانیت، باید اطمینان حاصل کرد که اگر باید یوتانایز حیوان انجام شود، این کار با نهایت دقت و کمترین درد و استرس باشد. به همین دلیل، روش‌های اتانازی یا یوتانایز حیوانات باید به ترتیب موجب از دست رفتن سریع هوشیاری، ایست قلبی یا تنفسی، و در نهایت توقف عملکرد مغزی شود. انواع روش اتانازی حیوانات باید طوری انجام شوند که حیوان قبل از محو هوشیاری، کمترین میزان اضطراب را تحمل کند.

اتانازی یا یوتانایز حیوانات در چه شرایطی مجاز است؟

به صورت کلی، اتانازی یا یوتانایز حیوانات در صورت حضور و تقاضای صاحب حیوان امکان­‌پذیر است و دامپزشک خود نمی‌تواند چنین تصمیمی بگیرد. دامپزشک باید تشخیص خود از بیماری، راه‌ها و طول دوره درمان، هزینه‌ها و... را به صاحب حیوان توضیح دهد تا در صورت لزوم، او با آگاهی کامل نسبت به یوتانایز حیوان تصمیم‌گیری کند.

البته باید توجه داشت که دامپزشک از نظر نوع و صحت تشخیص عارضه، تعیین روش اتانازی حیوانات و انجام آن، نقش کلیدی را در اتانازی یا یوتانایز حیوانات دارد. در ادامه، به برخی شرایط که حکم کشتن حیوان مریض در آن توصیه­‌پذیر است اشاره خواهیم کرد. با این وجود، این موارد راهنمایی کلی در رابطه با اتانازی یا یوتانایز حیوانات بوده، و در مورد هر حیوان بیمار، دامپزشک باید شرایط را بررسی کند.

1. مواقعی که حیوان، برای مثال بچه گربه در حال مرگ، دچار درد زیادی است، درد اون قابل تسکین نیست، و درمان گربه زخمی امکان­‌پذیر نیست. در حالت کلی، هنگامی که بیماری حیوان درمان‌پذیر نباشد و برای حیوان ناراحتی‌های زیادی ایجاد کند، اتانازی یا یوتانایز حیوانات قابل توصیه است.
2. مواقعی که صاحب دام با وجود درمان‌پذیر بودن بیماری به دلیل هزینه‌ها یا مشکلات نگهداری حیوان از ادامه درمان منصرف شده است. در ادامه، تلاش برای یافتن فرد دیگر یا گروه‌های حمایت از حیوانات و... به نتیجه نرسیده، و آزادسازی حیوان در طبیعت به دلیل ماهیت بیماری وی (رنج‌آور بودن یا مسری بودن) مقدور نباشد.
3. یوتانایز حیوان در مواقعی که حیوان درد ندارد، اما به دلیل آسیب‌های عصبی، آناتومیکی و... قادر به راه رفتن، حفظ تعادل یا انجام امور حیاتی خود نیست نیز توصیه‌­پذیر است. علاوه بر این، به تشخیص دامپزشک واجد صلاحیت این عارضه نباید قابل برگشت نباشد.
4. مواردی که حیوان درد ندارد، ولی دچار رنج و ناراحتی است. برای زجر تنفسی به واسطه عوامل غیر قابل برگشت یکی از مواردی است که باعث در نظر گرفتن اتانازی حیوانات یا یوتانایز حیوانات می­‌شود.
5. مواردی که حیوان قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نبوده و امکان درمان، نگهداری در محیط باز، یا برگشت آن به طبیعت وجود ندارد.
6. عدم توانایی در شنیدن و دیدن به گونه‌ای که مشکلات آنچنان زیادی برای حیوان ایجاد کند که ادامه زندگی او بیشتر با ناراحتی و رنج همراه باشد تا بهره‌مندی از حیات.
7. موارد توحش حیوان به دلایل رفتاری یا بیماری عفونی به نحوی که غیر قابل درمان بوده و رهاسازی آن در طبیعت برای انسان‌ها و سایر حیوانات خطرناک باشد.
8. اثبات یا شک نزدیک به یقین وجود بیماری‌های بسیار خطرناک که طبق دستورالعمل سازمان‌های بهداشتی، درمان آنها در حیوانات مجاز نمی‌باشد؛ مانند هاری.

روش اتانازی حیوانات

روش‌های یوتانایز در حیوانات در مکان­‌ها و برای حیوانات مختلف متفاوت است، می‌توان روش‌­های یوتانایز حیوان را به 2 دسته کلی تقسیم کرد:

1. روش‌های فیزیکی: در این روش‌ها طی یک فرآیند سریع، اعصاب مرکزی حیوان از کار انداخته می‌شود. مثلا در گاوها با شلیک در قسمتی از پیشانی، قسمتی از مغز متلاشی می‌شود. این کار حیوان را نمی‌کشد، ولی اگر شلیک درجا و با زاویه درست انجام شود، حیوان متوجه باقی فرآیند اتانازی یا یوتانایز نخواهد شد. در مورد حیوانات کوچک هم با حرکتی سریع و حساب شده نخاع قطع می‌شود (رایج در آزمایشگاه‌­ها).
2. روش‌های شیمیایی: در این روش اتانازی حیوانات داروهای خاصی به حیوانات تزریق می‌شوند، یا در معرض گازهای خاصی قرار می‌گیرند. این مواد قلب، مغز، یا سیستم تنفسی حیوان را از کار می‌اندازند.

روش­‌های اتانازی یا یوتانایز حیوانات

در این قسمت به طور خلاصه به روش‌هایی می‌پردازیم که برای اتانازی حیوانات مانند سگ‌ها، گربه‌ها، و برخی از حیوانات خانگی مانند خرگوش‌ها استفاده می‌شود:

1. اتانازی حیوانات با خفگی با گاز

متاسفانه هنوز هم در بعضی از نقاط دنیا استفاده از گاز روشی پذیرفته شده برای یوتانایز در حیوانات است. در این روش حیوانات در محفظه‌های عایق قرار می‌گیرند، و سپس محفظه با گاز دی‌اکسیدکربن یا منواکسیدکربن پر می‌شود. استشمام این گازها در اتانازی یا یوتانایز حیوانات دردناک نیست، اما این روش یوتانایز حیوان حقیقتا روش خوبی نیست. گاهی برای کاهش رنج خفگی، محفظه ابتدا با گازهای بیهوشی پر می‌کنند و پس از بیهوش شدن حیوانات، گاز خفه کننده را وارد می‌کنند. البته در این صورت نیز شوک قرار گرفتن در محفظه‌های فلزی و استرس حیوانات حذف نمی‌شود.

2. یوتانایز حیوانات با دارو در دوز بالا

این روش متداول‌ترین و کم‌دردترین روش اتانازی حیوانات است. در این روش دامپزشک از تزریق داروهای بیهوشی با دوزهای بالا در رگ استفاده می‌کند. گاهی به جای دوز بالای داروهای بیهوشی از دوز بالای مواد آرام‌بخش مانند ترکیبات بنزودیازپین نیز استفاده شده که باعث از کار افتادن قلب و مغز یا ایست تنفسی می‌شود. این روش اتانازی یا یوتانایز حیوانات کاملا بدون درد است.